15ê Gulanê, her sal wekî Cejna Zimanê Kurdî tê pîrozkirin. Ev roj ji bo parastin, geşepêdan û belavkirina zimanê kurdî weke rojeka hişmendîyê tê pîrozkirin. Cejna Zimanê Kurdî bûye sembola têkoşîna parastina ziman û nasnameya kurdî. Di vê nivîsê de, em ê dîrok, giringî û wateya îro ya Cejna Zimanê Kurdî binirxînin.
Kok û Dîroka Cejna Zimanê Kurdî
Cejna Zimanê Kurdî li ser bingeha derketina kovara Hawarê hatîye avakirin. Ev kovar ji alîyê Celadet Alî Bedirxan ve di 15ê Gulana 1932’yan de dest bi weşanê kirîye. Hawar, yek ji kovarên yekem ên bi zimanê Kurdî ye û di rêya standardkirina zimanê kurdî û nivîsandina wê de bi alfabeya Latînî gaveka dîrokî ye. Celadet Alî Bedirxan, ji bo geşepêdan û belavkirina zimanê kurdî kedeka mezin daye. Kovara Hawarê, bi nivîsên edebî, helbest û gotarên çandî, di nûjenkirina zimanê kurdî û bûyîna wî zimanekî nivîskî de roleka sereke leyîstîye.
15ê Gulanê, ji ber vê yekê, wekî sembola vejîna zimanê kurdî û destpêka çanda nivîskî ya kurdîya latînî hatîye hilbijartin. Ev roj têkoşîna zindîmayîna zimanê kurdî li hemberî zordarîyan nîşan dide û fersendek e ji bo pîrozkirina girêdana gelê Kurd bi zimanê xwe re.
Girîngîya Zimanê Kurdî
Ziman, yek ji stûnên sereke yên nasnameya miletekê ye. Zimanê kurdî, ji malbata zimanên Hindo-Ewropî ye, xwedî mîrateyeka dewlemend a devkî û nivîskî ye. Bi zaravayên xwe yên cuda (Kurmancî, Soranî, Zazakî, Goranî hwd.), kurdî ji alîyê bi mîlyonan kesan ve tê axaftin û weke pireka çandî kar dike. Lê belê, di dîrokê de, zimanê kurdî li gelek deveran rastî qedexe, polîtîkayên asîmîlasyonê û zordarîyan hatîye. Van zordarîyan, bikaranîna kurdî di perwerdeyê, medyayê û qadên fermî de sînordar kirîye, lê ev yek tu carî evîna gelê kurd a ji zimanê xwe kêm nekirîye.
Cejna Zimanê Kurdî, vê têkoşînê nîşan dide û tekez dike ku ziman ne bi tenê amûrek e ji bo ragihandinê, her weha mîrateyek e ku dîrok, çand û ruhê miletî dihewîne. Parastina zimanê kurdî ne bi tenê meseleyeka zimanî ye, di heman demê de meseleyeka mafên mirovan e. Li gorî UNESCO’yê, hin zaravayên kurdî di nav lîsteya zimanên di xetereyê de ne, ev jî nîşan dide ku ji bo parastin û geşepêdana kurdî divê bêtir xebat bêne kirin.
Cejna Zimanê Kurdî Îro
Cejna Zimanê Kurdî îro bi çalakîyên curbicur tê pîrozkirin. Konferans, semîner, xwendina wêjeyê, konserên muzîkê û festîvalên çandî di nav çalakîyên vê rojê de ne. Her weha, zêdebûna hilberîna naveroka kurdî li ser platformên dîjîtal, xebatên nifşên ciwan ên ji bo xwedîlêderketina li zimanê xwe xurt kirîye. Medyaya civakî bûye amûreka giring ji bo belavkirina zimanê kurdî û veguhestina wê ji nifşên nû re.
Lê di heman demê de, Cejna Zimanê Kurdî fersendek e ji bo balkêşana ser astengîyên heyî. Nebûna statûya fermî ya zimanê kurdî, kêmbikaranîna wê di perwerdeyê de û qedexeyên li hin deveran hê jî pirsgirêkên giring in. Di vî warî de, Cejna Zimanê Kurdî ne bi tenê pîrozbahî ye, her weha bangek e ji bo ku ziman mafên xwe yên rewa bi dest bixe.
Di encamê de, 15ê Gulanê Cejna Zimanê Kurdî, her sal bi giringîyeka mezin weke rojeka girêdana gelê kurd bi ziman, çand û nasnameya xwe re tê pîrozkirin. Tovên ku Celadet Alî Bedirxan bi kovara Hawarê çandibûn, îro bi berdewamîya zimanê kurdî di wêje, huner û jîyana rojane de berhemên xwe didin. Lê belê, ji bo parastin û geşepêdana zimanê kurdî hêj bêhtir xebat pêwîst in. Cejna Zimanê Kurdî, weke semboleka vê têkoşînê, dewlemendî û bedewîya zimanê kurdî ji cîhanê re tê bibîranîn.
Bi gotineka mezinan a kurdî em dawîyê li nivîsê bînin: “Tu çil zimanan bizanî jî heger tu zimanê xwe nezanî tu bêziman î.” Ev cejn, vê rûmetê zindî digire û biryara veguhestina wê ji bo pêşerojê nîşan dide.
