Gundê Girê Miraza an jî Xirapreşk 18 kîlometre dûrî Rihayê ye. Kolanên li Girê Mirazayê ku cara ewil di sala 1963an de di lêkolînên ser ve yên rayedaran da hatin dîtin, ji sala 1995an hir ve ji aliyê Muzeya Rihayê û Enstîtuya Arkeolojiyê ya Elmanyayê va bi hevparî tên kirin.
Heta niha li herêmê kevirên çikilandî bi tîpa T’yê yên bi fîgurên heywanên kovî yên serdema neolîtîkê, xirbeyên herî kevnar ên perestgehan ên çargoşe û çargoşe yên 8-30 metreyî, gelek fîgurên heywanên kovî, kevirên çikilandî û peykerekê mirovan ê 65 santîmetreyî hene, dîroka wê vedigere nêzîkî 12 hezar sal berê.
Girê Miraza ku tê gotin “navenda perestgehê” ya herî kevn a dinyayê ye, di sala 2018an da ketibû Lîsteya Mîrata Dinyayê ya UNESCOyê.
Girê Miraza di dîroka cîhanê de kevintirîn kompleksa perestgehan tê dîtin û ji ber ku di erdnîgariya kurdan de cih digire ji bo kurdan xwedî giringiyeka dîrokî û çandî ye. Ev cihê arkeolojîk ku bi qasî 18 kîlometreyan li bakurê rojhilatê Rihayê ye, dîroka kûr a axa kurdan ronî dike.
Kurd û Girê Miraza
Têkiliya Erdnîgarî: Girê Miraza li bakurê Mezopotamyayê ye ku kurd bi hezar salan lê dijîn. Ev herêm ew xak e ku çand û dîroka kurdan lê hatîya ava kirin. Ji ber vê yekê vedîtina Girê Miraza teşwîq kir ku bi dîroka kurdan re têkilî were danîn.
Berdewamiya Dîrokî: Dîroka Girê Miraza ji B.Z vedigere sala 9600 berî zayînê. Niştecihbûneka wisa kevn nîşan dide ku çandinî, birêxistinkirina civakî û pêşketina çandî ya ku bi hezaran sal in li Mezopotamyayê didome, li erdnîgariya ku bav û kalên kurdan lê jiyane dest pê kiriye. Kurd weke yek ji mîratgirên vê erdnîgariyê tên dîtin.
Şopên Ziman û Çandê: Sembol, kevir û teswîrên ku di kolandinên Girê Miraza de hatine dîtin, der barê baweriya gerdûnî û olî ya gelên vê herêmê de agahiyan dide. Hin hêmanên ku di edebiyata devkî û mîtolojiya kurdan de têne dîtin, dibe ku bi vegotinên sembolîk ên Girê Miraza re hevaheng bin.
Giringiya Girê Miraza ji bo Gelê Kurd
Têkiliya Nasname û Dîrokê: Girê Miraza dikare ji bo têgihîştina kurdan a kûrahiya dîrokî û têkiliyên xwe yên bi vê xakê re bibe alîkar. Rewşenbîr û dîroknasên kurd li ser girêdana Girê Miraza li ser dîroka kurdan dixebitin.
Mîrateya Çandî: Hebûna Girê Miraza ya li erdnîgariya kurdan ji bo kurdan dewlemendî û cihêrengiya çandî ya vê herêmê temsîl dike. Ev yek dikare nasnameya kurdî di çarçoveyeka berfireh a dîrokî de binirxîne.
Perspektîfa Modern: Çalakvanên kurd û gelên kulturî, vê yekê wek firsendekê dibînin ku Girê Miraza li cîhanê bê naskirin. Ev danasîna he dikare bibe amûrek ji bo balkêşana ser giringiya dîrokî ya erdnîgariya kurdan û parêzvaniya parastina mîrata çandî ya li van xakan.
Giringiya Girê Miraza ji bo kurdan, dema ku di çarçoveyeka dîrokî û çandî de were nirxandin, hingê em cîh û dîroka kurdan a li vê erdnîgariya qedîm baştir fêm dikin. Ger di vê çarçoveyê de pirsên we yên taybetî hebin, şirove bikin.
