Gelo we qet hîs kirîye ku algorîtmayên medyaya civakî Instagram, TikTok an jî yên dî, we baş nas dikin? Telefon di hinek rewşan de dikare carinan guhê xwe bide me û agehîyan der barê me de kom bike û li dû vê yekê reklaman bîne pêşîya me. Ev mijareke giring e der barê nepenîya bikarhênerî û ewlehîya daneyan de. Lewra divê her tim polîtîkayên nepenîyê yên eyarên cîhazî û bernameyan bêne kontrolkirin.
Wehareng berteka li dijî lênihêrîna otomatîkî mezin dibe û platformên nû yên bêalgorîtma derdikevin meydanê. Platformên herî hêzdar ên civakî, vîdyoyî û danûstandinê hemî di felsefeya xweşkirina bikarhêneran bi pêşniyarên otomatîkî de bûne yek. Çi bi rêya lîsteyên stranên kesane yên Spotify’yê, rûpela TikTokê ya Ji bo Te ya hemîzane an pêşniyazên hilberên Amazonê, înternet, li ser mîkro-rêvebirina çalakiya wê ya onlayn bibiryar e.
Fikara Çandî û Xetereya li ser Zarokan
Di heman demê de, hay ji kêmasiyên potansiyel ên vê nêzîkatiya tekno-dîktatorî qet ev qas zêde nebûye. Kongreya Dewletên Yekbûyî vê dawiyê lêkolîn kir ka algorîtmayên medyaya civakî başbûna zarokan tehdîd dike an na û lêkolîn û pirtûkên nû ji nû ve bal kişandiye ser encamên çandî yên berfireh ên ku destûr didin algorîtmayan ku weşanên me birêkûpêk dikin. Ryan Stoldt, alîkarê profesorê li Zanîngeha Drake û endamê Koma Lêkolîna Algorîtma û Çandê yê Zanîngeha Iowa-yê dibêje, “Ez difikirim ku qet nebe gelek çêjên me yên çandî bi awayekê fikar şênber dike.
Di bersiva mezinbûna hesta nerehetiyê de li dora pergalên pêşnûmeya nepenî ya Big Tech, bihûştên dîjîtal ên algorîtmê dest pê kirin. Karpêkhêner, Tyler Bainbridge beşek ji tevgerek nûjen e ku hewil dide ku alternatîfên kêmtir fikar ji pêşniyarên otomatîkî re pêşve bibe. Ew damezrînerê PI.FYI-yê ye, platformeke civakî ya ku di meha çileyê de dest pê kirîye û hêvî dike ku bi gotinên Bainbridge “paşvekirina mirovî vegerîne.”
PI.FYI ji bultena populer a Bainbridge Perfectly Imperfect û ramanek hêsan çêbûye: Divê mirov bi tenê ji mirovan şîretan bistîne, ne ji makîneyan. Bikarhêner li ser her tiştî ji hilberên xerîdar bigire heta serpêhatiyên mîna “hezkirin”ji meran re negotina xebata felsefeye li baran” û hem jî “We hefteya borî çi xwend?” Ew ji bo pirsên bi vî rengî bersivên girse peyda dikin an jî “Cilzuhapaqijên Londonê?”
Bombebaran Reklaman Dikare bi Dawî Bibe
Bainbridge dibêje, “Mirov bêriya rojan dike ku dema bêyî bombebarana reklamên taybet ji xwe re digerîyan.” Dahata PI.FYI ji aboneyên bikarhêneran tê, ku mehê ji 6 dolaran dest pê dike. Her çend sêwirandina wê guhertoyek kevn a înternetê derbixe jî, Bainbridge dixwaze ew ji afirandina dîmenek pir nostaljîk dûr bin. Dibêje “Ev ne bernameyek e ku ji bo nifşê Y’yê ye ku MySpace çêkirine” û îdîa dike ku beşek giring a bingeha bikarhênerên wê ji Nifşê Z’yê ne.
Spread, bernameyeke civakî ya ku niha di ceribandina beta ya girtî de ye, hewildanek din e ku bi vî rengî qaşo bê algorîtma peyda dike. Stuart Rogers, hevdamezrîner û CEOyê Spreadê, dibêje: “Ez di jiyana xwe de çi kesî nas nakim ku têkiliyek zirardar bi sepanek li ser têlefona xwe re nebûye. Vîzyona me ev e ku mirov ê bikarin parêzên xwe li ser bingeha pêşnîyarên mirovî yên rastîn ji nû ve saz bikin, ne ya ku algorîtmayek herî balkêş dibîne û ji ber vê yekê pir caran xemgîn bibe.”
Di Çileyê paşîn de, Stray Pêşbaziya Rêzkirina Prosocial da destpêkirin, pêşbaziyek bi fona xelatê ya 60,000 dolar ku armanc jê teşwîqkirina pêşkeftina algorîtmayên rêzkirina postê ye ku pêşî li encamên civakî yên xwestî digire li ser bingeha metrîkên li ser xweşbûna bikarhêneran û agahdarkirina postekê. Ji Hezîranê heta Cotmehê, pênc algorîtmayên serketî dê li ser Facebook, X û Reddit bi karanîna pêvekek gerokê werin ceribandin.
Heya ku guhertinek maqûl dernekeve, dûrxistina algorîtmayên lêgera tevlêbûnê bi gelemperî dê were vê wateyê ku bi kronolojîk bimeşe. Delîl hene ku mirov li vê yekê li derveyî platformên nîgar ên mîna PI.FYI û Spread digerin. Bo nimûne, mesajên komê, mînakî, bi gelemperî ji bo piştgirîkirina fêkiyên medyaya civakî yên bi sûnî têne bikaranîn. Danûstandinên taybet, li gorî demjimêrê dikarin cîhek bêtir samîmî, kêmtir kaotîk peyda bikin da ku agahdariya ku ji qada algorîtmîkî hatî berhev kirin parve bikin û nîqaş bikin: henek, mem, girêdanên vîdyoyan û gotaran û dîmenên postên civakî.
Ravekirina Populerbûna Mezin
Piçûkdîtin, ji algorîtmê re dikare bibe alîkar ku ravekirina populerbûna mezin a WhatsAppê li Dewletên Yekbûyî, ku ji demek dirêj ve li cîhek din belav bûye. Li gorî daneyên Apptopia ku ji hêla The Wrap ve hatî ragihandin, sepana peyamberê ya Meta’yê sala borî li Dewletên Yekbûyî ji sedî 9 zêdebûnek di bikarhênerên rojane de hate dîtin. Li gorî Business Insiderê heta di sepanên civakî yên kronoloji lê serdest jî çalaki ji weşanên giştî ber bi peyamavêtinê ve ne.
Dibe ku sohbetên komê jîngehên civakî yên bê reklam bin û bi rêkûpêk bêne kontrolkirin, lê bi pêşdarazîyêm xwe tên. Ji zanîngeha Drake’ê Stoldt dibêje: “Heke hûn li sosyolojiyê binêrin, bi awayekê xwezayî em ê gelek lêkolînan bibînin ku însan gelek tiştan diğerin bêyî ku bibe sedema nelihevkirina hişî.
Dema ku peyamên komê rêgezek organîktir peyda dike, ew hîn jî dikare jûreyên şewqdanê û xefikên din ên ku bi algorîtmayên tevlihev ve girêdayî ne hilberîne. Gava ku naverok di sohbeta koma we de ji pêda algorîtmîkî ya kesane ya ji bo her endamî, dibe ku tişt hîn tevlihevtir bibin. Tevî revîna ber bi cîhên bê algorîtma, şerê ji bo herikîna bêkêmasî ya agahdarîyan ji dawîbûnê dûr e.
