Di Serdemên Edo (1603-1868) û Meiji (1868-1912) de gelek hunermend bûne navdar. Ev xebatên balkêş ku jê re Japonisme digotin, kartêkirinek (bandor) mezin li ser hunermendên Ewropî û Emerîkayî kir.
Dîrok
Xêzkirina texteyan teknîkek bû ji bo çapkirina nivîs an wêneyan, bi reş û spî bû ku bi eslê xwe ji Çînê bû. Ew vedigere sedsala 7an PZ û bi piranî, lê ne bi tenê ji bo belavkirina materyalên olî hatiye bikaranîn. Delîlên çapkirina daristanan zû li Kore û Japonê xuya bûn. Li wê derê, di sedsalên 12an û 13an de di perestgehên Budîst ên Kyoto û Kamakura de, gelek pirtûk bi rêya xêzkirina li ser texteyan hatine çap kirin û weşandin. Ev hemî bi mîhenga sûmî ya reş hatine çapkirin ku bi piranî ji rûnê çiraya şewitî an jî ji teniya dara çamê, benîştê heywanan û gulavê tê çêkirin.
Pêvajoya Çapkirinê
Şirketeka weşanê tevahiya pêvajoya çapkirina pûlên Japonî girte ser xwe. Weşanxane dê ji hunermend re peywirdar bikira ku wêneyekî dîzayn bike. Dûv re spîkirox (tr: oymacı) an jêker (tr: kesici) dê blokên darîn bibire. Di dawiyê de çapkerî, blokên darîn li ser kaxeza washi hubir kir ku kaxizek e destkarî ye û hundirê kalikê dara gampiyê hatîye bidestxistin.
Xêzkirin û Kopîkirin
Berî her tiştî, giring e hûn bizanin, ji bo ku hûn nexşeyek pêşînek baş biafirînin, divê hunermend tevaya pêvajoyê li ber çavan bigire. Hunermend ji xwezayê pêşiyê li ser hevrîşim û paşê jî li ser kaxezê xêzika orîjînal (genga) çêdike. Di demên kevnar de, hunermend karê xwe yê hunerî yê orîjînal li ser kaxezê bi hubira sûmi ya reş xêz dikir. Ji hingê ve, reng bi tenê bi nivîsandina peyva “sor” an “şîn” li ser xêzkirinê an bi lêdana firçeyekê têne destnîşankirin. Di dema me de, genga bi tevahî rengîn e.
Pêngava paşîn ew e ku meriv sen-gaki an xêzek pêşnuma çêbike. Ev dê ji bo çêkirina bloka mifteyê were bikaranîn. Bloka mifteyê bloka yekem e ku tê afirandin û ew bloka ku hemî xêzên reş ên çapa dawîn dide. Xêzkirina nexşeyê pir giring e ji ber ku ji niha û pê ve dê hemî blokên rengîn bêne çêkirin. Divê ew hemî rêzikên giring ên di wêneyê de hebin.
Birîna Texte û Kilîta B’yê
Dara kirazê tê tercihkirin ji ber ku ew kar hêsantir e, kêmtir şikil e û ji bo birîn û çapkirinê xweş e. Di heman demê de kalîteya wê ya taybetî jî heye ku jê re nokori-enogu dide, ango hêza ku piştî çapkirinê hin pîgmentan bigire. Kaxeza bi xêzkirina pêşnumayê (sen-gakî) bi rûyê xwarê li ser bloka darîn tê zeliqandin, xêz ji pişta kaxezê xuya dibin. Ji ber ku ev operasyon pir dijwar e, berê bi tenê destûr didan ku despêkê wê bike. Wan dizanibû ku çi qas birinca pelaxtî danin ser texteyî û bi kefa xwe lê belav bikin. Dûv re tevahiya rûyî bi palmê ve tê girêdan. Ev yek ji bo ku macûn gava ku li ser kaxezê dikeve tavilê negire. Dema ku kaxiz baş bi darê ve hat girêdan û hîn jî şil be, divê bi tiliyan tebeqeya jorîn a kaxezê were jêkirin. Ev ji bo bidestxistinê pênaseyek zelal a xêzan tê kirin ku li aliyê din ê kaxezê hatine kişandin.
Ji bo qutkirina bloka mifteyê amûrên curbecur hewce ne: toh (kêr), çend aisuki (çîçikan hildibijêrin), çend maru-nomi (çîpên dor), hira-nomi (çîpek daîre), çend tsukibori (çîçikên pêçan), maletek, sawek piçûk û kevirek hûr. Rêyek ev e ku meriv xêzikan tam wekî ku bi kêrê hatî kişandin bibire. Di serdema Edo de jî ev yek bû. Ji bo ku kêrê bi şêwaza japonî bigire, hûn kêrê ber bi xwe ve dikêşin û ne ku dehf didin. Hunermend bi kêrê blokê dibire, mîna ku firçeya xwe di dema nîgarkêşiyê de bi kar tîne. Zehmet e ku mirov gava dibire rê li ber hilisînê bigire.
Rengkirin û Çapkirin
Çapkirina rengîn di sala 1720an de û çapkirina yekrûpelî di sala 1740an de derbasî pirtûkan bû. Ji bo her reng blok û çapên cuda hebûn. Parçeyên cihêreng ên wêneyê ku heman rengî hewce dike dê di yek blokê de were qutkirin. Ji bo her rengî pêdivî ye, kyogo tê bikaranîn, da parçeyên ku ji bo wî rengî werin bikaranîn diyar bike. Ger çapkirinê bîst rengên cuda hewce bike, bîst blok hewce ne.
Hejmara blokan dikare bi berhevkirina blokên rengên cuda di blokek de kêm bibe. Carinan heman blok dikare were bikaranîn da ku bi hevdemî rengên cuda çap bike. Mînak, beşek ji blokê dikare bi rengekî û yê mayî bi rengek din were nixumandin da ku her du di heman demê de bêne çapkirin, an jî heman blok dikare bi rengek din were bikaranîn da ku dengek cuda werbigire. Mimkûn e ku her du aliyên bloka dar bibire.
Parastinî
Çapên Japonî ji şînbûnê re pir metirsîdar in, ji ber vê yekê parastina wan divê xema sereke ya berhevkar û kargêran be. Ji bo hilanîna çapan, pêdivî ye ku her çapê di peldankek kaxezê ya pH-neutral de bi cîh bikin û wê bi yên din re di solanderên hişk de bixin stûyî. Divê kaxez û xêzên qutiyan ji malzemeyên bê asîd (pH-neutral) bên çêkirin!
