Ji bîr nekin, hişê saxlem mifteya jîyaneka aram e.
Di cîhana modern de, stres û fikar bûne beşek ji piranîya jîyana me. Lêbelê, ji bo hin kesan ev rewşa hişyarîyê digihe astên bêkontrol û jîyana normal têk diçe. Ji vê rewşê re “Hypervigilance” (hîpervilijans) an jî bi kurdî “zêdebertekî” tê gotin ku di encama lêkolînan de me ev peyva kurdî çêkirîye. Gelo ev rewş çi ye, nîşanên wê çi ne û ji bo ku mirov bi vê rewşê re serederîyê bike çi dikare were kirin? Werin em bersivên van pirsan bi berfirehî bibînin.
Zêdebertekî Çi ye?
Zêdebertekî ew e ku mirov bi berdewamî li hember gefên potansîyel hişyar e. Pirî caran dema ku xeter nebin jî mirov bi baldarî her hûrgulîyên li dora xwe dişopîne û li sînyalên xetereyê digere. Ev rewş bi gelemperî bi nexweşîya stresê ya piştî trawmatîk (TSSB), nexweşîyên fikar, an pirsgirêkên din ên tenduristîya derûnî ve girêdayî ye.
Nîşaneyên Zêdebertekîyê Çi ne?
Nîşaneyên jêrîn bi gelemperî têne dîtin:
- Reaksîyona zêde li hember deng an tevgerên ji nişka ve
- Bêxewî û amadebûna zêde zîqbûna berdewamî
- Zehmetîyên giran û westandina giran
- Bêhntengbûn li nav civakê an xwedûrxistina ji mirovan
- Her tim çavê wî li tehdîdê ye û dora xwe kontrol dike
Nimûne: Eger şervanekê berê yê xazî li xwaringeheka qelebalix rûniştibe tim li derî û pencereyan temaşe bike, ev nîşana zêdebertekî/zêdehişyarîyê ye. Kesê ku bi rastî ewle be jî xwe di xetereyê de hîs dike.
Rêbazên Têkoşîna bi Zêdebertekî re
Heger zêdebertekî neyê birêvebirin dikare bi giranî qalîteya jîyanê kêm bike. Xweşbextane, gelek rêbazên bi bandor hene ku dikarin bi vê rewşê re mijûl bibin.
1. Hişmendî û Qebûlkirin
Pêngava yekem di serî de ev e ku hûn bipejirînin ku hûn nexweş in. Naskirina pirsgirêkê û hewildana fêmkirina sedemên wê di pêvajoya dermankirinê de gaveka giring e.
Pêşnîyar: Dest bi rojnivîskekê bikin ku hûn çi dem vê nexweşîyê dikişînin û çi dibe sedema wê tomar bikin.
2. Teknîkên Hilmê û Rihetbûnê
Tevgerên hilmê yên kûr berteka stresê ya laşî kêm dikin û dibin alîkar ku mirov rihet bibe. Teknîka hilmê ya 4-7-8 biceribînin:
- Ji bo 4 çirkeyan bêhna xwe bi difna xwe bistînin.
- 7 çirkeyan bêhna xwe bigirin.
- 8 çirkeyan hêdî hêdî berdin.
Ev rêbaz dê lêdana dilê we kêm bike, laşê we aram biket.
3. Terapîya Tevgerî ya Hişî
Ev terapî armanc dike ku şêwazên ramanê yên li pişt zêdebertekîyê biguhezîne. Ew ji bo birêvebirina têgehiştina xetereyê bi taybetî rêbazeka bi bandor e.
Mînak: Piştî seanseka vê nexweşîyê, çêdibe ku nexweş li ser tehdîda kesên li derdora xwe lêkolînekê bike.
4. Jîngeheka Ewle Biafirînin
Verastkirinên ku hûn di mal an cîhên kesane de xwe ewle hîs bikin çêbikin. Ev dibe ku bi zêdekirina hesta ewlehîyê ve zêdebertekîyê kêm bike.
Pêşnîyar: Makîneyên gêreya spî yên kêmkirina dengî bi kar bînin an ronahîyê di astek kontrolkirî de biparêzin.
5. Medîtasyon û Hişmendî
Teknolojîyên medîtasyon û hişmendîyê aramîya derûnî zêde dike û ji mirovî re dibe alîkar ku balê bikişîne ser dema “niha”.
Rojê 10 deqeyan li cihekê bêdeng birûnin û bi tenê bala xwe bidin hilma xwe. Gava ku hişê we belav dibe, bi nermî bala xwe paş ve bivegerînin.
Çîrokeka Têkoşîneka Serkeftî ji Jîyana Rastî
Merve, berê qezayek trafîkê kiribû û dûv re dest bi zêdebertekîyê kir. Wê kengî erebe ajotiba digot qey qezayek dê çêbibe û ditirsîya. Ew kete pêvajoya terapîyê û fêrî teknîkên terapîya tevgera hişî bû. Her weha berîya her siwarbûna otomobîlê jî bi kirina rahênanên hilmê yên kurt xwe aram dikir. Bi demê re, wê karî sedemên xwedî îhtîmal bi rê ve bibe û niha xwe ewletir û aramtir hîs dike.
Zêdebertekî dikare bi giranî bandorê li kalîteya jîyanê bike heke neyê birêvebirin, lê gengaz e ku mirov vê rewşê bi stratejîyên guncav û piştgirîya profesyonel derbaz bike. Giring e ku hûn sînorên xwe bizanin, netirsin ku piştgirîyê bixwazin û hişmendîya xwe zêde bikin. Ji bîr nekin, hişê saxlem mifteya jîyaneka aram e.