Hunera Minîmalîzmê an jî kêmzehêkirin helwesteka estetîk e ku li ser xîmên bingehîn û xwerû ava bûye. Li ser bingeha felsefeya “hindik, pir e”, ev tevger armanc dike ji berhemên hunerî zêdepişkîyan dikuje û dixwaze forma bingehîn li pêş be. Minîmalîzm, li Amerîkayê di salên 1960an de wekî binbeşeka hunera modern ava bû. Minimalîzm, ne bi tenê di şaxên kevneşopî yên hunerî de, wek mînak wêne û peyker; di gelek warên wekî mîmarîyê, muzîk, wêje û sêwiranê de bandora xwe da der. Gelo, hunera minîmalîzmê çawa derket, kîjan hunermendan şêwe danê û çima bû tevgereka ev qas bihêz? Ka em vê kûrahîyê bivekolin.
Berî Minîmalîzmê: Hunera Razber û Bauha
Tevgerên herî giring ên ku bingeha minîmalîzmê pêk tîne, dibistana hunera razber û Bauhau ye. Bauhau li Elmanyayê di sala 1919an de hate damezrandin û Bauhau’yê xwerûbûn û fonksîyonbûnê têxe navenda xwe û harîkarîya pêşkeftina vê hizirê kirîye. Wekî din, hunermendên mîna Piet Mondrian û Kazimir Malevic bûne pêşengên minîmalîzmê ku bi berhemên hunerî yên razber li ser formên geometrîkî û rengên pehn hûr dibin.
Belavbûna Minîmalîzmê li Amerîkayê
Salên 1950 û salên 60an di cîhana hunerê de serdemeka guherînên mezin bû. Ekspresyonîzma razber, meyildar bû ku hestên hunermendan tîr û dramatîk li ser tuwalê bide der. Lêbelê, hin hunermendan bertek dane vê tevlihevî û vegotina kesane. Di encama vê reaksîyonê de, Minîmalîzm derkete meydanê. Hunermendên wekî Donald Judd, Frank Stella, Dan Flavin, Agnes Martin, Agnes Martin û Lewitt berê xwe dan rastîya hunerê û berê xwe dane avakirina xwerû û paqij.
Taybetmendîyên Bingehîn ên Hunera Minîmalîzmê
Taybetmendîyên herî berbiçav ên hunera minîmalîzmê ev in:
1. Fokûsa li ser Xwerûbûnê
Hunermendên Minîmalîst, xwe ji hurgilîyên nehewce didin paş û hunerê bi şêweyekê hêsan pêşkêş dikin. Li şûna têkelêkîyê giranîya wê li ser zelalbûn û vekirîbûnê ye.
2. Formên Geometrîkî û Dubarekirin
Bi gelemperî formên geometrîkî yên bingehîn ên wekî çagoşeya tîk, çargoşerast, bazine têne bikaranîn. Wekî din, şêwazên dubare û avanîya moduler beşek ji helwîsta estetîkî ya minîmalîzmê ye.
3. Paletên Rengîn ên Monokrom û Notr
Karên hunerî bi gelemperî bi paletek rengîn an pir sînorkirî têne afirandin. Tonên reş, spî, kesk û pastel di nav rengên hevbeş ên minîmalîzmê de ne.
4. Ji Şirovekirina Hunermendî Zêdertir Ezmûna Temaşevanan
Hunermendên minimalîst li ser berhema xwe, xwe ji wateyên şexsî an jî dayîna hestê vedide paş. Di şûna wan de, ew armanc dikin ku rasterast hunerê bigihînin temaşevanan.
5. Bikaranîna Materyalên Pîşesaz û Xwezayî
Materyalên pîşesazîyê yên wekî beton, cam, pola, dar û sonîya floresan ji bo hunera minîmalîzmê jêneger e. Hunermendên wekî Donald Judd û Dan Flavîn di hunerê de bi karanîna materyalên wusa zimanekê nû afirandine.
Bandora Minîmalîzmê li ser Şaxên Hunerî
Minimalîzm, bi tinê bi wênesazî û peykersazîyê nemaye, di heman demê de bandor li gelek şaxên hunerî jî kirîye.
1. Mîmarî û Sêwirana Hundurîn
Mîmarîya Minîmalîst xwe ji xemilandina nehewce dûr diêxe û giranîya xwe dide ser hêsanî û fonksîyonê. Mîmarên wekî Ludwig Mies van Der Rohe, Tadao Ano û John Pawson di strukturên xwe yên minîmalîst de, bi karanîna cihên vekirî, ronahîya siruştî û rengên notr û re cihên estetetîk û aram afirandine.
2. Muzîk
Muzîka Minîmalîst, li ser rêzikên dubare, melodîyên hêsan û guhertinên hêdî ava bûye. Berhevokên wekî Fîlîpa Philip, Steve Reich û Terry Riley minîmalîzm derbasî muzîkê kirine û di vê qadê de serdemeka nû ava kirine.
3. Sêwirana Grafîkî û Moda
Minimalîzm bi xwe bi tîpografîya hêsan, karanîna gap û berhevokên zelal di sêwirana grafîkî de dîyar dibe. Di cîhana moda, markayên mîna Calvin Klein û Jil Sander bi sêwiranên xwe yên minîmalîzmê derketine pêş.
Îro Cih û Giringîya Minîmalîzmê
Minimalîzm wekî huner û şêwazeka jîyanê di sedsala 21an de populerîya xwe diparêze. Di helwîsta sêwirana îro de, şopên minîmalîzmê di teknolojîyê û cîhana dîjîtal de bi zelalî têne dîtin.
Sêwirana Berhema Apple’ê: Steve Jobs û Jony Ive sêwiranên hêsan û fonksîyonel ji hêla felsefeya sêwirana minîmalîst ve ji bo hilberên Apple’ê çêkirin.
Jîyana Minimalîst: Îro, jîyana bi kêm tiştan û xwevekişana ji zehêkirina tiştên nehewce wekî helwîsteka minîmalîst tête pejirandin.
Encam: Kûrahî di Xwerûbûnê de
Bizava hunera minîmalîzmê armanc dike ku mirov zêdehîyan bavê û xwe bigehîne forma bingehîn. Di cîhana tevlihev a îro de, minîmalîzm nirxa estetîkî û pratîkî ya hêsan û ramîna xwe-pratîkî tîne bîra me. Qebûlkirina minîmalîzmê di huner, sêwirandin, mîmarî û di jîyanê de ne bi tenê hilbijartinek dîtbarî ye, di heman demê de guhartina hişmendîyê ye jî. Ma kê hizir dikir ku hêsan bûn hinde zehmet e?
