Silav hevalno, bi xêr hatin! Îro em ê li ser mijareka gelekê îlhambexş biaxivin: Modela karsazîya kooperatîf! Em ê behsa wê yekê bikin ka çima ev model ji bo kes û civakan wekî hêzeka super e. Di demên aloz ên wekî krîzên aborî, guherîna avhewayê û neheqîya civakî de kooperatîf çawa li ser pêyan dimînin, di ser re jî çawa dibiriqin? Heke hûn amade bin, qehweya xwe dagirin, li cîhekê rehet birûnin û em dest bi vê rêwîtîya hêvîdar bikin!
Kooperatîf Çi ye û ji Ku Tê?
Kooperatîf, nêzîkî 180 salan berê li bajarokê Rochdale yê Îngilîstanê, bi yekbûna 28 karkerên destkar û pembîçinan dest pê kir. Armanca wan çi bû? Ew bû ku ji civaka xwe re xwarinên erzan û bi kalîte peyda bikin û bi yekbûna hêza çîna karker sîstemeka dadmend biafirînin. Pionerên Rochdale ne bi tenê dikanek vekirin; wan tevgereka dane destpêkirin! Bi prensîbên xwedîtîya hevpar, rêveberîya demokratîk û danîna hewcedarîyên civakê di navendê de, îro jî bingeha kooperatîfan ava dikin. Ev model ne li ser qezencê, li ser mirovahîyê ye. Pergaleka ku her kes tê de xwedî dengê yeksan be, xweş xuya nake.
Di Demên Aloz de Hêza Kooperatîfan
Di cîhana îro de em bi zehmetîyên wekî nezelalîyên aborî, guherîna avhewayê û newekhevîyên civakî re rû bi rû ne. Li vê derê kooperatîf wekî ronîyeka hêvîyê dibiriqin. Bi taybetî behsa kooperatîfên bi sertîfîkaya Fairtrade tê kirin. Mînak, kooperatîfeka qehweyê li herêma Amazonas a Perûyê, bi primên zêde yên ku ji hilberîneran re têne dayîn, civakên xwe diguherîne. Ev prim ji bo avakirina dibistanan, sazkirina sîstemên ava paqij û pêşxistina rêbazên çandinîyê yên dostê jîngehê têne bikaranîn. Ev ne bi tenê hilberîna qehweyê ye; ev tevgereka jinûveavakirina civakekê ye! Kooperatîf di krîzên aborî an jîngehî de berxwedêr in, ji ber ku her kes ji bo heman armancê dixebite: Cîhaneka dadmend û domdar.
Çima Kooperatîf Îlhamê Didin?
Sêra kooperatîfan ne bi tenê modelbûna karsazîyê ye, ew felsefeyekê pêşkêş dikin. Çend sedemên ku vê modelê ew qas taybet dikin ev in:
- Navend-Civakbûn: Kooperatîf ne qezencê, mirovan dixe navendê. Mîrata Pionerên Rochdale hê jî ji bo wekhevî û piştevanîyê îlhamê dide.
- Berxwedan: Di krîzên aborî an jîngehî de, kooperatîf bi avahîyên xwe yên nerm li ser pêyan dimînin. Ji ber ku her kes ji bo ku keştî nekeve bin avê, bi hemû hêza xwe dixebitin.
- Domdarî: Mînakên wekî kooperatîfa qehweyê ya Amazonasê, bi hilberîna dostê jîngehê hem cîhanê diparêzin hem jî gelê herêmî bihêz dikin.
- Beşdarî û Demokrasî: Di kooperatîfan de dengê her kesê tê bihîstin. Ev ne bi tenê karsazî ye, tevgereka civakî ye!
Bandora Kooperatîfan a Cîhanî
Kooperatîf ne bi tenê bi civakên herêmî ve sînordar in; di asta cîhanî de jî bandoreka mezin diafirînin. Li gorî Yekîtîya Kooperatîfên Navneteweyî, li cîhanê zêdetirî 3 milyonan kooperatîf hene û ev yek jî bandorê li zêdetirî 1 milyar mirovan dike! Di sektorên wekî çandinî, fînans, enerjî û tew teknolojîyê de, kooperatîf kevirên bingehîn ên aborîyeka dadmend ava dikin. Mînak, Kooperatîfa Mondragon a li Îspanyayê, ji 70 salan zêdetir e ku bi rêveberîya hevpar a karkeran dixebite û bi deh hezaran mirov kar peyda dikin. Ev mînak nîşan didin ku kooperatîf ne bi tenê di asta piçûk de, her weha di asta mezin de jî dikarin serkeftî bin.
Kooperatîf û Ciwan
Kooperatîf ji bo ciwanan çima giring in? Ji ber ku nifşê nû ne bi tenê qezenckirina pereya dixwaze, di heman demê de dixwaze bandoreka watedar biafirîne. Kooperatîf ji bo vê xeyalê qadeka bêkêmasî pêşkêş dikin. Di serdema medyaya civakî de, ciwan modelên kooperatîfê ji nû ve vedîtin û li civakên xwe bi cih dikin. Mînak, li Îngilîstanê ciwanên karsaz kooperatîfên xwarinê yên herêmî ava dikin, bi vî awayî hem xwarina domdar teşwîq dikin hem jî piştevanîya taxê xurt dikin. Kooperatîf, di cîhana ferdperestî de li pêş e, hêza xebata bi hev re tînin bîra me.
Pêşeroja Kooperatîfan
Kooperatîf xwedî potansîyeleka mezin in ku aborîya pêşerojê bişopînin. Bi rabûna teknolojîyê re, kooperatîfên dîjîtal jî derketine holê. Mînak, kooperatîfên platformê, wekî alternatîfeka ji bo dewanên mîna Uberê, platformên dîjîtal pêşkêş dikin ên ku xwedîtîya wan bi ajokar an bikarhêneran re hevpar e. Ev, demokratîkbûna teknolojîyê ye! Her weha, kooperatîfên enerjîya nûjenkirî, bi dûrketina ji sotemenîyên fosîlî, rê didin ku civak çavkanîyên xwe yên enerjîya paqij biafirînin. Kooperatîf ne bi tenê çareserîya îro ne, dibe ku yên sibê jî bin.
Kooperatîf û Beşdarîya Kesane
Bedewîya kooperatîfan ev e ku her kes dikare bibe beşek ji vê tevgerê. Wekî xerîdar, bi kirîna hilberên Fairtrade, bi endametîya kooperatîfên herêmî an jî bi beşdarbûna platformên veberhênana civakî, hûn dikarin bibin beşek ji vê guherînê. Di nivîsê de behsa înîsîyatîfên mîna Shared Interest tê kirin, ku bi tenê destûra 100 poundan dide we ku piştgirî bidin kooperatîfan. Hûn dikarin li taxa xwe fikra dikaneka kooperatîf an qehwexaneyekê bidin destpêkirin! Her gaveka piçûk ji bo cîhaneka dadmend ferqeka mezin diafirîne.
Kooperatîf û Hêza Civakî
Kooperatîf ne bi tenê li ser aborîyê ne, ew di heman demê de hêza civakî jî ava dikin. Di demên ku em xwe bi tenê hîs dikin, kooperatîf me tînin ba hev û têkilîyên civakî xurt dikin. Mînak, kooperatîfên çandinîyê yên li Afrîkayê an Amerîkaya Latîn, ne bi tenê hilberîneran bihêz dikin, di heman demê de têkilîyên navbera civakan jî xurt dikin, da ku bi hev re li dijî pirsgirêkên mîna xizanî û guherîna avhewayê şerî bikin. Ev yek nîşan dide ku kooperatîf ne bi tenê karsazî ne, di heman demê de amûreka avakirina civakeka bihêztir in.
Kooperatîf û Xeyalên Me
Kooperatîf di heman demê de xeyalên me jî geş dikin. Ew me teşwîq dikin ku em li ser cîhaneka çêtir bifikirin, cîhaneka ku tê de her kes xwedî derfetên wekhev e û jîngeh tê parastin. Bi her kooperatîfeka nû, em nêzîktirî vê xeyalê dibin. Mînak, li gelek welatan, kooperatîfên jin-mexsûs, jinên ku bi gelemperî ji aborîyê têne derxistin, bihêz dikin û derfetan ji wan re diafirînin. Ev ne bi tenê guherîna aborî ye, guherîneka civakî ya kûr e.
Bibe Beşek ji vê Tevgerê!
Kooperatîf nîşanî me didin ku dema kes bi hev re werin, dikarin ferqeka mezin biafirînin. Hûn dikarin bi kirîna hilberên Fairtrade, beşdarbûna platformên veberhênana civakî an lêkolîna fikra avakirina kooperatîfeka li civaka xwe, piştgirî bidin vê tevgerê. Mînakên di nivîsê de nîşan didin ku gavên piçûk jî dikarin bibin sedema guherînên mezin.
Gotina Dawî
Kooperatîf, ne bi tenê modeleka karsazîyê ye; sembola hêvî, piştevanî û dadmendîyê ne. Di demên aloz de, tînin bîra me ku bi yekbûnê em dikarin bihêztir bin. Di vê nivîsê de, me hewil da ku em behsa hêza kooperatîfan bikin û çima divêt em hemû bêtir li ser vê modelê biaxivin. Hûn çi difikirin? Tecrûbe an fikreka we li ser kooperatîfan heye? Di şiroveyan de binivîsin, em bi hev re biaxivin!
Heta nivîseka dî, miqateyî xwe bin û ji bo cîhaneka xweşiktir gavên piçûk bavêjin.
Çavkanî: Positive News, “Co-operative business: a recipe for resilience in turbulent times”
