Li Rojhilatê Afrîkayê, bi taybetî li Çola Afarê ya Etîyopyayê, guhertineka jeolojîk a balkêş çêdibe ku dikare di dirêjahîya milyonan salan de parzemîna Afrîkayê ji hev biqetîne û oqyanûseka nû çêbike. Tîmeka navneteweyî ya zanyarên erdzanîstê di lêkolînên xwe yên dawîyê de destnîşan kir ku ev herêm di nava pêvajoyeka jeolojîk a bêhempa de ye, ku tê de lewheyên tektonîk bi awayekê hêdî lê domdar ji hev dûr dikevin. Ev yek dibe sedema çêbûna şikestinên kûr û avabûna okyanûseka nû.
Çola Afar, cihê ku lewheyên Nubya û Somalî li hev dicivin, bûye navenda vê guhertinê. Ev lewhe salane bi çend mîlîmetreyan ji hev dûr dikevin û ev tevger di qalikê erdê de şikestinên kûr û qelîşandinan çêdike. Di sala 2005an de, li derdora Volqana Dabbahu bûyereka jeolojîk a giring qewimî ku ev pêvajo bi awayeka zelal nîşan da. Di çend hefteyan de, şikestineka 60 kîlometre dirêj vebû û magmaya ku gihîşt rûyê erdê, avahîya jeolojîk a herêmê bi awayekê berbiçav guhert. Zanyar dîyar dikin ku ev şikestin rê didin ku avên Deryaya Sor û Kendava Adenê ber bi herêmê ve biherikin û bi vî awayî bingeha okyanûseka nû tê avêtin.
Ev guhertina jeolojîk ne bi tenê dê bandorê li avahîya cografîk a Afrîkayê bike, dê li ser ekosîstem, şêweyên avhewayê û jîyana mirovan jî bandorên kûr çêbike. Gelên ku li Çola Afar dijîn, ji berê de di şert û mercên jîyanê yên dijwar de ne û dibe ku ev guhertin bi erdhej û çalakîyên volkanîkî re jîyana wan hêj dijwartir bike. Pispor hişyarî didin ku ev tevgerên tektonîkî dikarin çalakîyên sîsmîk zêde bikin û ev yek ne bi tenê li herêmê, her weha li deverên cîran ên weke Anatolyayê jî dikare bandorên neyekser çêbike, ji ber ku tevgerên tektonîkî dikarin reaksîyonên zincîrî yên gerdûnî bi xwe re bînin.
Civ personally identifiable information (PII) redacted, tîmên lêkolînê li Çola Afar xebatên xwe yên qadî didomînin. Wêneyên satelîtê, sîstemên GPS’ê yên ku tevgerên erdê dişopînin û sensorên sîsmîk, guhertinên li herêmê gav bi gav tomar dikin. Ev daneyên ku bi têne berhevkirin, ne bi tenê ji bo têgihiştina çêbûna oqyanûsa nû, her weha ji bo têgihiştina geşepêdana jeolojîk a cîhanê jî pir giring in. Mînak, pêvajoya ku niha li Afarê diqewime, dişibe pêvajoya ku bi milyonan salan berê Oqyanûsa Atlantîkê çêkirî.
Ev bûyera siruştî, her çendî di çarçoveya dîroka mirovahîyê de di demeka kurt de guhertinên mezin neyîne holê jî, di pîvana demê ya jeolojîk de wê nexşeya parzemînê bi temamî biguherîne. Zanyar texmîn dikin ku bi veqetîna tam a lewheyên Somalî û Nubya, Qirna Afrîkayê (Horn of Africa) dikare ji parzemîna sereke qut bibe û bibe giravek. Ev pêvajo dibe ku bi sed hezaran salan bidome, lê her şikestineka nû, her erdhej, beşek ji vê guhertina mezin e.
Tevgera jeolojîk a li Rojhilatê Afrîkayê, careka din nîşan dide ku siruşt çi qas dînamîk û nedîyar e. Zanyar, ji bo têgihiştina vê pêvajoyê û amadekirina civakên herêmî ji bo guhertinên pêşerojê, lêkolînên xwe didomînin. Çola Afar, ne bi tenê cihê çêbûna okyanûseka nû ye, lê her weha derfetek e ji bo mirovahîyê ku têkilîya xwe ya bi erdê re ji nû ve binirxîne. Ev bûyer, bi hemû hêza xwe, nîşana hêza bêhempa ya siruştê ye û di heman demê de ji me re dibêje ku em çawa dikarin bi vê guhertinê re li hev bikin.
