Germahîya gerdûnî ya awarte her ku diçe zêdetir dibe. Li gorî daneyên nû yên servîsa çavdêrîya avhewayê ya Yekîtîya Ewropayê Copernicus, meha borî li cîhanê di dîrokê de Nîsana herî germ bû.
Ev 11 mehên li pey hev germahîya gerdûnî ya bêhempa nîşan dide. Bi vê nuqteya daneyên nû re, hin zanyar hişyar dikin ku îhtîmal heye sala 2024ê, sala 2023ê wekî sala herî germ a tomarkirî derbas bike. Kopernîk dît ku heyva borî berî pîşesazîbûnê navînîya heyva Nîsanê 1.58 santigrat pile germtir bûye û 0,67 pileyan ji navînîya Nîsana 1991 heta 2020an germtir bûye.
Çi Tê Çaverêkirin?
Hausfather got, tiştê ku di çend mehên pêş de diqewime dê ji zanyaran re bibe alîkar ku fêm bikin ka germên neçaverêkirî yên di sala 2023an de bûyerek demkî ye an “nîşanek tiştek nû ye ku dikare bibe sedema germbûna zûtir ji ya ku berê dihat pêşbînîkirin. Ger germahiya gerdûnî piştî du mehên li pêş me, ji astên rekorê derbas bibe, ew ê nîşanek dilxweş be ku avhewa piçekî pêşbînîkirî bimeşe.
Lêbelê, wî hişyarî da ku heke wesa be jî, cîhan hîn jî li ser rê ye ku nêzî 3 pileyan germ bibe, ku dê encamên karesatê hebin. Carlo Buontempo, derhênerê Copernicusê, got her çend çerxên avhewa yên xwezayî yên wekî El Niño werin û biçin jî “zêdebûna tansîyona gaza serayê dê berdewam bike ku germahîya gerdûnî ber bi rokerên nû ve bikişîne.”
Bandorên Çawa Derketin Meydanê?
Bandor gelek giran bûn. Parçeyên mezin ên Asyayê bi germahîyên kujer re rûbirû ne: Li Bangladeşê dibistan ji bo bi mîlyonan zarokan hatin girtin, zeviyên birincê li Vîetnamê zuha bûn û mirovên li Hindistanê ji bo dengdana hilbijartinê li hember bi germahîya 110 pileyî Fahrenheit li xwe ber xwe dan.
Germahîya okyanûsê ya cîhanê di meha Nîsanê de jî cev 13 meh in li pey hev rekorê dişkêne. Li gorî daneyên Kopernîkê, germahîya rûyê okyanûsê gihîştîye 21,04 pile; Ev asta herî bilind e ku di meha Nîsanê de hatî tomarkirin û bi tenê piçek di binê rekora giştî de ye ku di Adarê de hatî destnîşankirin. Bandora li ser pergalên deryayî wêranker e. Bûyerek girseyî ya spîkirina mercanan vê biharê qewimî, û zanyar dibêjin dibe ku di wê demê de bûyera herî xirab a tomarkirî be.
Bergirîyên Dewletan li Hember Germahîya Global
Welatan li hev kirin ku germahîya global bi 1,5 pileyî ji asta beriya pîşesaziyê kêm bikin. Digel ku ev yek ji dehsalan germbûna demdirêj li şûna mehek an salek destnîşan dike, zanyaran gotin ku ev binpêkirinên demkî nîşanek zelal û metirsîdar in ku guherîna avhewa bileztir dibe.
Sedema Germbûnê Çi ye?
Germahiya gerdûnî ya bêhempa ji hêla meyla demdirêj a germbûna gerdûnî ve tê birêvebirin (bi piranî ji ber şewitandina sotemenîyên fosîlî ji mirovan pêk tê) ku meyil dike bandorek germbûnê çêbike û ji hêla El Niño ve tê piştgirîkirin, şêwazek avhewaya xwezayî ye.
Zeke Hausfather, serokê lêkolîna avhewayê li Stripe û zanyarê lêkolînê li Berkeley Earth, got El Niño niha qels dibe, lê ne ecêb e ku cîhan hîn jî germahiya bêhempa dibîne. Sala piştî lûtkeyên El Niñoyê bi gelemperî germtir e. Her çend her meh rekorên germahîyê têne danîn jî, marjînalên ku ev tomar têne şikandin ji sala 2023an kêmtir in.
Hausfather ji CNN re got ku germahîya heyî “ji rekora ku me di nîvê duyemîn a 2023an de dît ku 0,3 heta 0,5 pileyî şikandî pir bêtir tê pêşbînîkirin.” Hausfather texmîn dike ku 66% şans heye ku sala 2024 bibe sala herî germ a dîrokê û 99% şans heye ku bibe sala duyemîn a herî germ. Texmîna herî baş a heyî bi tenê ji 1.5 pileyî li ser astên pêşpîşesazîyê ye.