Zewac, di dîroka mirovahîyê de yek ji sazîyên herî kevn û berbelav e. Di çandên cihêreng de bi awayên cuda cuda xwe dide dîyarkirin, zewac her tim ji bo mirovan bûye xaleka guherînê ya giring. Gelo, mirov çima dizewicin? Bersiva vê pirsê bi têkilîya faktorên hestyarî, civakî, bîyolojîk û pratîkî re tê ravekirin. Li jêr, sedemên zewacê bi awayekê berfireh hatine şirovekirin.
Evîn û Girêdana Hestyarî
Yek ji sedemên sereke yên zewacê, evîna di navbera du kesan de û girêdana hestyarî ye. Mirov dixwazin jîyana xwe bi kesê ku jê hez dikin re parve bikin, têkilîyek kûr a evînî ava bikin û ji bo hemû jîyanê piştgirîyê bidin hev. Evîn ne bi tenê hestek e, di heman demê de bi bawerî, dilsozî û têgihîştina hevdu ve tê xurtkirin. Zewac ji bo gelek kesan sembola avakirina malekê bi evîndarê xwe re û bi hev re rûbirûbûna kêşe û şahîyên jîyanê ye. Ev têkilîya kûr, zewacê ji bo gelek kesan dike bijardeyeka bêhempa.
Hêvîyên Civakî û Çandî
Civak bi gelemperî zewacê wekî parçeyekê siruştî ya çerxa jîyana mirovî dibîne. Di gelek çandan de, ji kesan tê hêvîkirin ku di temenekê dîyar de hev bigirin û malbatê ava bikin. Ev hêvî, bi taybetî di civakên kevneşop de xurt e; zexta malbatê, derdora civakî û normên çandî dikarin bandorê li biryara zewacê bikin. Mînak, di hin civakan de zewac wekî nîşana gihiştîbûnê û berpirsîyarîya kesekê tê dîtin. Her weha, merasîm û şahîyên zewacê wekî amûreka pejirandina civakî kar dikin, ku ev yek jî kesan ber bi zewacê ve dibe.
Ewlehîya Aborî û Civakî
Zewac, di dîrokê de wekî şirîkatîyeka aborî jî roleka giring lîstîye. Kombûna çavkanîyên du kesan, parvekirina barê madî û avakirina bingeheka aborî ya hevpar, yek ji alîyên balkêş ên zewacê ye. Di civakên nûjen de ev, dikare bi kirîna malekê ya hevpar, parvekirina lêçûnên rojane an jî berhevkirina dahatûyê ji bo paşerojê xwe bide dîyarkirin. Her weha, hevberdan di gelek welatan de avantajên qanûnî peyda dike: sîgorteya tenduristîyê, mafên mîrasê, kêmkirina bacê û ewlehîya civakî, zewacê ji alîyê aborî ve jî dike bijardeyeka maqûl. Ev faktor, bi taybetî di şertên aborî yên nedîyar de, biryara zewacê xurtir dike.
Mezinbûna Zarokan û Avakirina Malbatê
Ji bo gelek kesan, zewac xwesteka avakirina malbatê û mezinkirina zarokan e. Xwesteka bûyîna dêûbav û mezinkirina zarokan di nav jîngeheka biîstîqrar û evînî de, yek ji sedemên bingehîn ên zewacê ye. Ji alîyê bîyolojîk ve, berdewamkirina nifşê ji bo domdarîya mirovahîyê înstînktek e û zewac ji bo vê armancê çarçoveyeka civakî pêşkêş dike. Hevjîn ji bo ku zarokên xwe hem ji alîyê madî hem jî ji alîyê manewî ve piştgirî bikin, zewacê wekî bingehekê dibînin. Her weha, zewac ji zarokan re çarçoveyeka qanûnî û civakî peyda dike, ku ev yek berpirsîyarîyên dêûbavan bi awayekî fermî dîyar dike.
Pêşveçûna Kesane û Armancên Hevpar
Zewac ne bi tenê yekbûna du kesan e, di heman demê de rêwîtîyeka şirîkatîyê û mezinbûnê ye. Jîyana bi hev re, derfetê dide kesan ku xwe nas bikin, sebir, fedakarî, empati û jêhatîbûnên xwe yên ragihandinê pêş bêxin. Hevjîn xewnên hevpar dibînin; ev, dikare avakirina karekê, gerandina cîhanê an jî bi tenê avakirina maleka aram be. Zewac, ji bo gehiştina van armancan şirîkatîyekê pêşkêş dike û dihêle ku kes hem ji alîyê kesane hem jî ji alîyê hevpar ve bigihin armancên xwe. Bi vê pêvajoyê, kes xwe baştir nas dikin û têgihîştî dibin.
Bawerîyên Dînî û Manevî
Dîn, ji bo gelek kesan zewacê wekî yekbûneka pîroz dîyar dike. Di sîstemên bawerîyê yên cuda de, zewac tê teşwîqkirin ji bo ku kes di jîyana xwe ya dinyewî û manewî de aramî û temambûnê bibînin. Mînak, di Îslamê de zewac ji bo ku kes piştgirîyê bidin hev û razîbûna Xwedê bi dest bixin, gaveka giring e. Di Xirîstîyanîyê de jî zewac, wekî dîyarîyek ji Xwedê û yekîtîya pîroz a di navbera du kesan de tê dîtin. Di Hinduîzm, Cihûtî û bawerîyên din de jî zewac, wekî beşek ji rêwîtîya manewî tê qebûlkirin. Ji ber vê yekê, ji bo kesên xwedî bawerîyên dînî yên xurt, zewac berpirsîyarîyeka manewî û gaveka watedar e.
Mafên Qanûnî û Civakî
Zewac, ji hevjînan re gelek mafên qanûnî û civakî peyda dike. Mafên mîrasê, sûdwergirtina ji avantajên ewlehîya civakî ya hevjînî, parvekirina sîgorteya tenduristîyê an kêmkirina bacê, zewacê dike bijardeyeka pratîk. Her weha, zewac têkilîya hevjînan di civakê de bi awayekî fermî dîyar dike, ku ev yek bi taybetî giring e ji bo hevjînên ku pîlanên demdirêj dikin. Mînak, li gelek welatan hevjînên zewicî di pêvajoyên vîze an hemwelatîbûnê de avantajên taybet distînin. Ev feydeyên qanûnî, balkêşîya zewacê zêde dikin.
Tenêtî û Pêdivîya Aîdîyetê
Mirov, ji siruşta xwe ve hebûnekê civakî ye û tenêtî ji bo piranîya mirovan hestek e ku divê jê dûr bikevin. Zewac, hesta tenêtîyê kêm dike û hesteka aîdîyetê dide kesan. Parvekirina jîyanê bi hevjînekê re, dihêle ku kes xwe ewletir, têgihîştî û piştgirtî hîs bike. Hebûna hevjînekê di demên dijwar de wekî penageheka hestyarî kar dike. Zewac, di vî warî de dihêle ku kes li hember jîyanê xwe bi hêztir û girêdayî hîs bike.
Pejirandina Civakî û Statû
Zewac, di gelek civakan de statûya civakî ya kesekê bilind dike. Kesên zewicî bi gelemperî wekî kesên gihîştî, berpirsîyar û parçeyekê civakê têne dîtin. Bi taybetî di civakên kevneşop de, zewac nîşana “bicîhbûnê” ya kesekê ye. Her weha, merasîm û şahîyên zewacê, têkilîyên hevjînan bi derdora civakî re xurtir dike, ku ev yek alîyê civakî yê zewacê hêj watedartir dike.
Girêdanên Çandî û Dîrokî
Zewac, di dîrokê de di çandên cuda de bi wateyên cihêreng xwe daye dîyarkirin, lê her tim wekî têkilîyekê ku civakekê bi hev re digire hatîye dîtin. Yekbûna malbatan, avakirina hevalbendîyan an veguhestina nirxên çandî, zewac kirîye yek ji kevirên bingehîn ên civakan. Îro jî, gelek kes zewac wekî rêyek ji bo domdarîya mîrasên xwe yên çandî û malbatî dibînin. Mînak, di hin çandan de zewac, wekî pirekê tê dîtin ji bo yekbûna malbatan û veguhestina kevneşopîyan ji nifşên nû re.
Encam
Pirsa “Mirov çima dizewice?” bersiva wê li gorî nirxên kesane, normên civakî, înstînkên bîyolojîk û hewcedarîyên pratîkî diguhere. Evîn, xwesteka avakirina malbatê, ewlehîya aborî, bawerîyên dînî, hêvîyên civakî û pêşveçûna kesane, alîyên cuda yên zewacê ava dikin. Her çendî hêvî û wateya zewacê ji bo her hevjînan cuda be jî, di bingeha xwe de zewac, têkilîya kûr a du kesan e ku dixwazin jîyana xwe parve bikin û paşerojeka hevpar ava bikin. Her çendî bi demê re şêweyê wê biguhere jî, zewac ji bo mirovahîyê sazîyek e ku wate û giringîya xwe diparêze.
