Bersiva herî baş ji bo pirsa nexweşîya bipolarê ew e ku nexwşîya bipolarê rewşeka derûnî ye, wekî nexweşîya manîk-depresîv jî tê zanîn, ku bandorên kûr li ser rewşa mirov, asta enerjîyê, demdirêjîya baldarîyê û şîyana pêkanîna çalakîyên rojane dike. Bi vê nexweşîyê ferd guheztinên hestyarî yên ku di navbera serpêhatîyên manîkî yên bi enerjîk û serdemên depresyona kûr de vediguhezîne, ku dikare qalîteya jîyanê û xebata rojane ya kesane bi giringî tevlihev bike.
Dema ku pir caran pirsa ku nexweşîya kesayetîya bipolar çi ye tê meraqkirin, tê zanîn ku binecureyên wekî nexweşîya hestîyar a bipolar efektîv û bipolar zûguher jî celebên vê rewşa tevlihev in; Wekhevîya vê rewşê di lîteratura navneteweyî de “bipolar disorder” e.
Nexweşîya bipolar dikare bibe sedem ku kesek carekê xwe baş hîs bike û dûv re jî piştî demekê vekişe. Nexweşîya bipolar dikare bibe sedem ku mirov hestên ku di heman demê de pênaseya depresyona manîk jî bicîh tîne. Gelek kesên ku bi gazindên depresyonê diçin doktorî ya rastî nexweşê bipolarê ne. Ji ber vê yekê, nirxandina psîkolojîk a gelemperî ji hêla psîkologan ve di dema teşhîsa nexweşîya bipolar de pir giring e.
Taybetmendîya herî cîyawaz a mirovên bipolar ew e ku hewaya mirov serkoşe ye. Dema ku nexweşîya bipolar di asta herî jor de be, mirov hîperaktîv dibe û xwe pir bextewar hîs dike. Lêbelê, dema ku ew dibe depresyon, dibe ku xwe li cîhana derve bigire û hetta meylên xwekujîyê jî nîşan bide.
Êrîşên moodê di nexweşîya bipolar de dibe ku salê çend caran çêbibin heke ew ne giran bin. Di gel ku pir kes dikarin nexweşîyên moodê nas bikin, lê kesên nexweşîya wan a bipolar a giran heyîn bi serê xwe vê rewşê nas bikin.
Nîşaneyên Nexweşîya Bipolarê
Kesên bi nexweşê bipolarê ji hestîyarîya pir zêde ber bi rewşa pir nizim ve diçin. Di gel ku nîşanên manîk zêde enerjîyê, pir bextewar û dilgeşbûn, hesta giring û ajîtasyonê vedihewîne, nîşanên depresîyonê kêmbûna enerjîyê, hesta bêqîmetîyê, kêmbûna jixwebawerîyê û ramanên xwekujîyê ne.
Nîşaneyên Manîk ev in:
- Xwe dilxweş, kêfxweş û bi coş hîs dike
- Xwe giring hîs dike
- Axatina bilez
- Kêmbûn û belavbûna û baldarîyê
- Zêdebûna xwesteka zayendî
- Biryardayînên xeternak
- Pirsgirêkên xewê (kêmbûna hewcedarîya xewê)
- Zêde xwarina pereyan
- Kêmbûna kapasîteya dadkirinê
- Zêdebûna raman û axaftinê
- Zêdebûna tevgerên provokatîf, neguncayî
- Zêdebûna bikaranîna eraq û maddeyan
Nîşaneyên depresyonê jî ev in:
- Hîsîyata Xemgîn û bêbextîyê
- Bihêrsbûn û bêhntengî
- Kêmbûna enerjîye
- Xwe bêqîmet dîtin
- Bêhêvîbûn
- Dil naçê xwarinê
- Reramanên xwekujîyê
Sê an bêtir ji nîşanên bipolarê divê her roj çêbibin û hefteyek an jî dirêjtir bidomînin. Manîk ji nişka ve dest pê dike û heke neyê dermankirin dikare bi hefteyan bidome. Nexweş bi gelemperî pê nizane ku ew nexweş e an jî dema ku ezmûnek manîk derbas dibe, dermankirinê red dike.
Rewşeke din a ku di destpêka êrîşa manîk an jî wekî êrîşek serbixwe de tê dîtin hîpomanya ye. Qonaxa hîpomanyayê serdemek e ku hilberînerî zêde dibe lê nîşanên manîk siviktir in. Di qonaxa hîpomanyayê de, nîşanan bi gelemperî di astekê de têne dîtin ku bandorê li têkilîyên mirovî yên dibistan, kar û hawîrdora civakî nake.
Sedemên Nexweşîya Bipolar Çi ne?
Yek sedema nexweşîya bipolarê tune. Li gorî lêkolînan, ev nexweşî ji berhevkirina gelek faktoran derdikeve. Ew bi gelemperî bi nexweşîyeka genetîkî ve hatîye veguheztin e û di malbatê de bûyerên bipolar ên din jî hene. Metirsîya peydabûna vê nexweşîyê di xizmên pileya yekem ên nexweşên bipolarê de zêdetir e. Mîna nexweşîyên din, genek tenê nîne ku dibe sedema nexweşîyê bipolarê. Ji genekê zêdetir gen dibin sedema metirsîya peydabûna vê nexweşîyê li mirovî.
Em dizanin ku gen ne bi tenê sedem in. Lêkolînên bi cêwîyên mezinan ên wekhev vê yekê nîşan didin. Ger yek ji cêwîyên wek hev bi vê nexweşîyê hebe, ji %70 îhtîmal heye ku yê din jî ev nexweşî hebe. Ger tevahîya meseleyê bi tenê li ser genan bûya, dê xetereka 100% hebe, ne xeterek 70%. Ev tê wê wateyê ku faktorên bîyolojîk, psîkososyal û hestyarî ji sedî 30 rola xwe dilîzin. Ev faktor dikarin hem rola parastinê û hem jî elimandinê bilîzin.
Lêkolîn nîşan dide ku trawma an jî bûyereka jîyanê ya bi stres jî di vê nexweşîyê de rola xwe dilîze; Serpêhatîyên manîk û depresîv ji sedemeka yekane û dîyarkirî dernakevin.
Faktorên Rîskê yên ku di Pêşkeftina Nexweşîya Bipolar de Rolê Dilîzin Çi ne?
- Têra xwe çalakîyên fizîkî nakin
- Adetên xwarinê yên xerab
- Bandorên xirab ên dermanan
- Pirsgirêkên karsazîyê
- Jîyana bi stres
- Guherîn di sîstemên adrenaline, însulîn, hormona stresê û kortîsolê de
- Jîyana li herêmeka rêjeya sûcan lê zêde
- Pirsgirêkên aborî
Dermankirina Nexweşîya Bipolar
- Derman
- Psîkoterapî
- Komên piştgirîyê û perwerdeya malbatê
- Guhertinên şêwaza jîyanê
- Dermankirinê hişyarîya elektrîkî û manyetîk
Hejmara navînî ya serpêhatîyên nexweşîyê yên ku di deh salên pêşîn ên nexweşîya bipolar de hatine ceribandin 4 in. Heyama manîk bi qasî çend mehan berdewam dike, heyama depresyonê dikare ji 6 mehan zêdetir bidome. Di dema navbera êrîşan de, gelek kes vedigerin rewşa xwe ya hestyarî ya asayî û di vê heyamê de di çalakîyên jîyana rojane de tu astengî çênabe. Lêbelê, di vê heyamê de, divê mirov dermankirina ku ji hêla bijîjk ve hatî pîlansazkirin bidomîne. Wekî din, demên êrîşê dibe ku pir caran dubare bibin û rewşa nexweşîyê xirabtir bikin.
Bingeha dermankirina nexweşîya bipolarê pratîkên psîkoterapîyê ye ku bi saxkirina dermanan re hevdem têne pîlansazkirin. Bi tenê vebijarkeka dermankirinê têrê nake, ji ber vê yekê pîlansazîya dermankirinê ya ku ji bo nexweşê herî kêrhatî ye divê ji hêla bijîjk û nexweşî ve bi hev re were amadekirin.
Di tedawîya nexweşîyên derûnî de pêşxistina adetên jîyanê yên tendurist xwedî cihekê pir giring e. Xew û adetên werzîşê yên birêkûpêk hem ji hêla laşî û hem jî ji hêla gîyanî ve mirov xurt dike, danîna hin rûtîn bi giringî rewşa nexweşîyên derûnî yên weha çêtir dike. Tê pêşnîyarkirin ku kesên bi nexweşîya bipolar ketine her roj di heman saetê de birazin û hişyar bibin, her roj di heman saetê de têştê, firavînê û şîvê bixwin û di rojên dîyar de hin çalakîyan bikin. Lêbelê, dûrxistina alkol û karanîna maddeyan hem ji bo parastina tenduristîya laşî û hem jî ji bo parastina li hember gelek nexweşîyên derûnî û gîyanî giring e. Bi taybetî kesên ku bi nexweşîyên derûnî ketine divê vexwarina alkolê sînordar bikin û bi tundî ji karanîna derman û madeyên mîna wan dûr bisekinin.
