Li seranserê cîhanê her roj 2,5 mîlyar fincan qehwe tê vexwarin. Ji ber kafeîna ku tê de, qehwe ji bo gelek pirsgirêkên ku di nava rojê de diqewimin, wek bêxewî û enerjîya kêm çareserîyeke baş e. Tê zanîn ku qehwe heta îro di gelek qonaxan re derbaz bûye. Ji van qonaxan re “Bizavên Nifşên Qehweyê” tê gotin. Li dû vê yekê ji bizava qehweya nifşê yekem heta qehweya nifşê pêncem me ji xwe re kire mijar. Gelo taybetmendî û xusûsîyetên van bizavên qehweyê çi ne?
Qehwe, di cîhanê de di nav vexwerên herî zêde de ye; Ew ji bo gelek kesan pêdivî ye. Hin kes nikarin bêyî qehweyê dest bi roja xwe bikin, hinekên dî di nav rojê de pir caran qehweyê vedixwin. Hetta dema em diçin cihekê, dema mêvanên me tên an jî dema vexwendineke me ya taybet hebe, her dem qehwe tê vexwarin û arastekirin. Tê fikirîn ku di navbera mirovan de taybetmendîyeke wê ya girêdanê heye.
Tarîxa Vedîtina Qehweyê
Her çend der bareyê vedîtina qehweyê de gelek gotegot hebin jî, bi gelemperî tê fikirîn ku ew bi eslê xwe ji Afrîkayê ye. Der bareyê vedîtina qehweyê de teqez tune ye, lê ya herî berbelav ew e ku qehwe yekem car ji hêla bizinan ve hatîye dîtin. Şivanê Etîyopyayî Kaldi mêze kir ku bizin û hêştirên wî piştî xwarina fêkîyên darê enerjîya wan zêde dibe û kêfxweş dibin. Heta dît ku bizin di bin ronahîya heyvê de direqisin. Şivan, vê rewşê ji derwêşê navdar Şazilî re dibêje. Şazili fêkîya vê darê dikelîne û vedixwe û bi heman rengî xwe ew jî bi coş û xweş hîs dike.
Qehwe Çawa Tê Çêkirin?
Qehwe, fêkîya darên kesk e ji cinsê qehweya ji malbata Rubiaceae, ku li Hebeşistanê mezin dibe. Ev riweka ku 3 sal piştî çandina tovê ewil dest bi hilberîna fêkîyên sor ên dişibin gilyazan dike, bi qasî 40 salan xwedî şîyana hilberîna fêkîyî ye. Piştî ku kulîlkên wê diwerin, tovên wê li ser çiqilên daran dimînin. Ev tovik tên daweşandin, li ber tavê têne zuhakirin û daran têne qutandinê. Qalikê wan têne jêkirin, fêkîya bingehîn derdikeve holê. Ev fêkîyê kesk hindî digehe renge xwe diguherîne, dibin zer-porteqalî-sor û sorê tarî. Li dû vê yeke qehwe çêdibe. Li gor salan cureyên qehweyê hatine çêkirin ku sal bi sal popûler dibin û li dû bizavan nav û şêweyên cuda girtîye.
Qehweya Nifşê Yekem
Serdema ku qehwe yekem car di jîyana rojane de derketîye holê jê re nifşê yekem tê gotin. Bi gotineke din, ev serdem bi destpêka salên 1900î re têkildar e. Serdema Qehweya Nifşê yekem, heyama qehweya xwedîyê dîroka 5 sedsalan e ketîye jîyana me vedihewîne. Di destpêka salên 1900î de, Serdema Qehweya Nifşê Yekem bi qehweyên ku di avê de dihelin dest pê kir.
Di serdema nifşa yekem de qehwe dihat kirîn, firotin û vexwarin. Di Serdema Qehweya Nifşê Yekem de, îcada sereke ya qehweyê ji hêla R.W Hills û Austin ve hat kirin. Dema, fikra firotina qehweyê di kîsikan de hat kirin, çîroka qehweya li malên me dest pê kir. Bi vî awayî qehweyê dikarî taze bimîne û bêhna xwe bêtir biparêze.
Zêdebûna daxwazên ji bo qehweyê hin pirsgirêk bi xwe re anîn. Qehwe bi madeyên kîmyewî dest pê kir ku zû di avê de bihele û tewra ji nebatên mîna qehweyê jî tê hilberandin. Di encamê de vexwerên bi tama qehweyê çêbûn ku tu têkilîya wan bi qehweyê re nebû. Qehweya Nifşa Yekem ji ber ku zû tê amadekirin wextê mirovî xilas dike. Lêbelê, ji ber ku ew zû di nav avê de dihele, mîqdara caffeine ku tê de kêm e.
Qehweya Nifşê Duyem
Jidayikbûna qehweya nifşê duyem rastî salên 1960an tê. Li şûna çêkirina qehweyê ya ku di bizava qehweya nifşê yekem de derketî, êdî tovên qehweyê yên bi kalîteya çêtir hatine bikaranîn. Qehweya Nifşa Duyemîn ji Qehweya Nifşa Yekem ji tovên kalîteya bilindtir dest pê kir. Di vê serdemê de, qehweyên sar ên li gel #espresso, #cappucino û #latte dest pê kirin.
Dikare bê gotin ku Serdema Kawa Nifşê Duyem bi şirketên zincîra qehweyê dest pê kir. Şirketên îdia dikin ku qehwe dikare bêtir were kêfkirin û bi qehweyê re civakî bibin, îro jî hene. Qalîteya cihên ku Qehweya Nifşa Duyem difiroşin dikare bi rêbaza ceribandin û xeletîyê were nirxandin. Ji bilî pirfirotinê, firotina peregende jî heye.
Qehweya Nifşê Sêyem
Bi Qehweya Nifşa Sêyemîn a çêkirina qehweyê re, qehwe wekî çandekê hate dîtin. Di van demên dawî de navê çêkirina qehweya nifşê sêyem gelek caran hatîye guhan û ji hêla ciwanan ve pir caran tê gotin. Ew serdem e ku qehwe taybet ji deve nifşê Z nakeve û li gel keyfê bûye çandek. Herêma ku qehwe lê tê çandin, cureyê tovî, rêjeya pijandinê, asîtbûn, bêhna wê, mîqdara kafeînê, tarîxa wê, bi kîjan alavên ku tê çêkirin û hişkîya wê pir giring e.
Qehweya nifşê sêyem hem ji bo hilberîner û hem jî ji bo xerîdar pir giring e. Wekî din, qehweya nifşê sêyem ji ber gelek şert û agehdarîya teknîkî, pîşeya baristayê derxist holê. Qehweya nifşê sêyem ji her du bizavên din pir saxlemtir e. Qehweya ku tê bikaranîn bi tevahî qehweya xwezayî ye û fersendê dide ku hûn ji qehweyê tama herî zêde bistînin.
Qehweya Nifşê Çarem
Qehweya nifşê çarem, di salên dawî de di hilberîn û vexwarina qehweyê de trendeke bilez pêşkeftî tê hesibandin. Ev trend rêyeke cuda ji rêbazên hilberîna qehweyê yên berê dişopîne. Qalîteya bilindtir tê armanckirin. Ji hêla din ve, pêla qehweyê ya nifşê çarem ji bo hilberîneke qehweyê bêtir exlaqî, domdar û wekhev armanc dike. Ji ber vê yekê em dikarin bibêjin ku faktora sereke ya derketina pêla çaremîn tevgera bazirganîya wekhev e.
Di serî de di her qonaxa pêvajoya hilberîna qehweyê de bi baldarî tê meşandin. Ev ji mezinbûna nebatên qehweyê bigire heta hilberandin, hûrkirin û pakkirinê dewam dike. Di vê pêvajoyê de giringîyek mezin ji bo parastina ax û jîngehê tê dayîn ku cihê şitlên qehweyê lê tên çandin. Hêmanên xwezayî yên axê ji bo mezinbûna saxlem a şitilên qehweyê têne parastin.
Ji ber vê yekê, dema şitilên qehweyê mezin dibin, rêbazên çandinîyê yên hawirdorê têne bikaranîn. Bi kurtasî, derman û kîmyewî yên zirardar di nav têgeha qehweya domdar de ne. Rêbazên xwezayî jî di dema berhevkirin û hilberandina fêkîyên qehwê de têne bikaranîn. Di vê pêvajoyê de, girîngîyek mezin ji kalîteya qehweyê re tê dayîn. Tovên kêmkalîte bi baldarî têne dabeşkirin.
Ji hêla din ve, şert û mercên germahî û şilbûnê divê di dema hilberandina fêkîyên qehweyê de bi rêkûpêk bêne kontrolkirin. Di encama vê baldarîyê de, çêj û bêhnxweşîya tovî tê parastin. Bi kurtasî, derketina tevgera qehweya nifşê çaremîn bi xwesteka ku bigihîje fincanên bi kalîte û ji bo cotkarên qehwe yên kevnar derket holê ku heqê xwe bi dest bixin.
Qehweya Nifşê Pêncem
Qehweya nifşê pêncem pêşveçûna herî dawî ya pîşesazîya qehweyê ye. Ev nêzîkatî giringîyê dide ku ne bi tene vexwarinek e, dîtina qehweyê wekî serpêhatîyek e. Çêkirina qehweya nifşê pençem, bi hûrgulî çavkanî, hilanîn, çêkirin û pêşkêşkirina qehweyê dihesibîne. Di heman demê de nêzîkatîyek li ser domdarî, edalet û kalîteyê jî dipejirîne. Ev nêzîkatî bi gelemperî pratîkên wekî piştgirîkirina zevîyên qehweya herêmî, hilbijartina fêkîyên qehweya rast, karanîna teknîkên çêjkirina bêhempa û perwerdekirina xerîdar der heqê qehweyê de vedihewîne.
Qehweya nifşa pençem, hezkirîyên qehweyê teşwîq dike ku serpêhatîya qehweyê kûrtir bikolin û her qonaxa qehweyê binirxînin. Bê guman, qehweya nifşa pêncem veguherînekê di pîşesazîya qehwê de temsîl dike. Ev veguherîn tê wê maneyê ku qehwe ji xeynî vexwarinê dibe huner û çand. Giringîyeke taybetî dide her qonaxa qehweyê.
Hilbijartina Çavkanîyê û Berdewamî: Mezinbûna qehweya nifşê pêncem dema ku çavkanîya qehweyê destnîşan dike, balê dikêşe ser prensîbên domdar û dadwerîyê. Ew pratîkên bazirganîya wekhev pêş dixe û piştgirî dide cotkarên qehwe yên herêmî.
Nêzîkatîya li ser Kalîteyê: Hilbijartina tovê qehweyê yên bi kalîte di çêkirina qehweya nifşa pêncem de rolek giring dilîze. Tête piştrastkirin ku tovê qehweyê teze ne û xwedan profîla tama çêtirîn e.
Teknîkên Çêkirin û Demkirinê: Teknîkên orîjînal û hûrgilî û xweser di pêvajoyên demkirin û çêkirina tovê qehweyê de têne bikaranîn. Mînak, rêbazên demkirina di destan de (wekî Chemex, V60, Aeropress) têne tercîhkirin û her pêvajoyeke çêjkirinê bi baldarî tê kontrolkirin.
Perwerde û Tecrûbeya Xerîdar: Qehweya nifşê pêncem xerîdaran li ser qehweyê perwerde dike û wan teşwîq dike ku serpêhatîya qehweyê bi kûrahî vekolin. Bûyerên wekî çalakîyên tamkirina qehweyê û perwerdehîya baristayê têne organîzekirin.
Nûbûn û Afirînerî: Ev nêzîkbûn teşwîqa nûjenî û afrînerîya berdewam dike. Teknolojîyên nû yên çêkirina qehweyê, tevlihevîyên qehweyê û rêbazên pêşkêşkirinê bi domdarî têne kifşkirin û pêşxistin.
Çêkirina qehweya nifşê pêncem tê wateya nêzîkbûneke welê ku qehwe ji vexwarinê pir zêdetir tiştan temsîl dike û her alîyê çanda qehweyê nişan dide.