Gelo xewn çi ye? Ew sîmîlasyona dema em di nava xewê de dikevinê, dibe ku hişyarî yan jî agahîyekê bide me? Pêşîyê em vê mijarê bi awayekê zanistî li ser rawestin. Xewn, celebeke dîyardeya binhişî ye ku dema em di xewê de bin hişê me gerdûn û çîrokeke nû diafirîne û pir caran tiştê ji rastîyê cudatir pêşkêşî me dike. Xewn, bi gelemperî dîtin, bihîstin û bi hîskirinê xwe bi me didin nas kirin.
Ji ber ku ji hêla zanistî ve bersivek dîyar di derheqê vê de tune ye ku ka xewn tê çi wateyê an çima diqewimin, gelek lêkolîner difikirin ku xewn ji hêla pêvajoyên mêjîyê mirov ve têne efirandin û dibe ku bi rewşên psîkolojîk û hestyarî re têkildar bin. Em dikarin xewnên xwe bi awayên cuda, li ser jîyan an jî xeyalên xwe şîrove bikin. Wateya sembol û wêneyan di xewnan de pir caran bi serpêhatîyên kesane û bi pergalên bawerî yên me ve girêdayî ye. Hin kes difikirin ku xewnên tê dîtin paşerojê pêşbînî dikin an jî xwedîyê wateyek derasayî ne, hin kes jî ji wan cudatir difikirin û dibêjin ku xewn bi tevahî bêserûber in.
Şirovekirina xewnê di gelek çandan de dîyardeyek hevpar e û pir caran ji bo alîkarîya psîkolojîk tê bikaranîn. Lêbelê, li ser şîrovekirina xewnan delîlek zanistî tune û divê were zanîn ku şirovekirina xewnan li ser bingeha tecrûbeyê ye û li ser pergalên bawerîyê ne. Di demên kevnar de di derbarê wate û girîngîya xewnan de gelek bawerî û ramanên cuda hebûn. Gelek çandên kevnar bawer dikirin ku xewn ji hêla hêzên serbixwe ve hatine şandin û peyamên Xwedayî hildigirin. Di çandên kevnar ên Misir, Yewnanî, Romayî û Mezopotamyayê de, xewn ji bo zanîna paşerojê, wergirtina peyamên Xweda an jî ji bo dermankirina pirsgirêkên tenduristî hatine bikaranîn. Bo mînak, li gorî agahîyên gihîştine ber destan li Misrê xewn dîyardeyeke girîng bû. Mirov, ji ser xewnan bi xwedayan re têkilî datanîn û di derheqê pêşerojê de pêşbînî distandin. Li Yewnanistana Kevnar jî dihat bawer kirin ku xewn pêşbînîya pêşerojê dikirin. Hin fîlozof fikra “Xewn, raman û daxwazên binhişmendîya mirovan nîşan didin” diparastin. Di Romaya Kevnar de, xewn ji bo pêşbînîkirina serkeftinên rêberên leşkerî dihatin bikaranîn û her wiha ji bo armancên dermanî jî dihatin bikar anîn. Lêbelê, bawerî û pratîkên kevnar ên di derbarê wate û girîngîya xewnan de nêrînên spekulatîf bûn, lewma ji hêla lêkolînên zanistî yên nûjen ên di psîkolojiyê de nehatin piştgirî kirin.
Dema em di mijara xewnan de piçekî din kûr diçin mijarek hîn balkêş tê hemberî me “Rêwîtîya Astral”. Rêwîtîya astral, ji bo derbaskirina sînorên laşî teknîkek e. Di vê teknîkê de mirov, bêyî ku xewar bin û li ser hişê xwe bin dikarin xwe ji mekanên lê ne dûrtir di mekanên cuda de hîs bikin. Di vê serpêhatîyê de mirov wisa hîs dike ku hiş ji laş veqetîyaye û gelek caran jî di rewşeke xewnî de ye. Rêwîtîya astral di gelek çandên cihêreng û bawerîya giyanî de rolek girîng dilîze. Hin kes bawer dikin ku bi rêwîtiya astral mirov dikare keşfa gîyanî bike û bigihêje hîn tiştên tênegihiştî, hinên din jî difikirin ku ev serpêhatî bi tevahî xeyalî ne. Gelek teknîkên cuda yên ji bo rêwîtîya astral hene. Di nav wan de medîtasyon, yoga, rahênanên(egzersiz) nefesê, û teknîkên ditîna xewna zelal hene. Tecrûbeya rêwîtîya astral, dikare ji hêla mirovan ve were guherandin. Hinek mirov wê wekî jiyînek rast hîs dikin û hinek kes dikarin fêm bikin ku ew tenê xewnek e. Ji ber vê yekê, encamên nîqaşên li ser rêwîtîya astral bi gelemperî li ser bawerîyên kesan in. Di demên kevnar de, gelek çand û pergalên bawerîyên cihêreng rêwîtîya astral bi kar dihanîn. Li Misra Kevnar, rêwîtîya astralî wekî veqetîna bi demkî ya gîyan û laş dihat dîtin. Ev serpêhatî, bi taybetî ji bo amadekirina jîyana ji piştî mirinê dihat kirin. Piştî mirinê, gîyanê meriv ber bi rêya astralê ve diçe û dikare li wir bi gelek heyînên cûda re têkilî daynin. Di hindûîzmê de, ev bi teknîkek medîtasyonê ya bi navê “samadhi” pêk tê. Samadhi, bi rawestandina hemî hest û ramanên laş dibe sedema azadbûna gîyan. Dûv re gîyan dikare bi serbestî di balafirên astral de bigere.
Şamanîzmê fikra rêwîtîya astralî bi alîkarîya rîtuel û dermanên cihêreng pêk dihanî. Şaman, bi taybetî ji bo dermankirina nexweşîyan û ji bo pêşbînîya di qada astral de rêwîtî dikirin. Ev serpêhatî bi gelemperî ji bo berjewendîya civakê dihat kirin, şaman ji bo xwe vê ne dikirin. Li Yewnanistana Kevnar, pêşandana astral bi teknîkek medîtasyonê ya bi navê “ecstasy” pêk dihat. Ecstasy, ji bo danûstandina bi xwedayan re an jî ji bo dîtina pêşerojê dihat bikaranîn. Ev serpêhatî bi taybetî bi kesên ku bi hînkirinên mîstîk re eleqedar dibin re populer bû. Lêbelê, bawerî û pratîkên kevnar ên di derbarê wate û girîngîya xewnan de nêrînên spekulatîf bûn lewma ji hêla lêkolînên zanistî yên nûjen ên di psîkolojiyê de nehatin piştgirîkirin. Helbet em dikarin gelek tiştan li ser rêwîtîya astral bibêjin lê di cihekî wekî vir ê sînordar de bila ev bibe destpêk û mereqeke xwendinê ji bo we…
