Dîrok û hişê komkirina bacê, perspektîfa dabeşkirina dahat û dadwerîya civakî çi ye? Komkirina bacê di dîroka mirovahîyê de pratîkeka darayî ya kevin û giring e. Ev kiryar, yek ji rêbazên bingehîn ên dahata dewletan e û di dabînkirina refaha civakê û dadmendîyê de roleka giring dilîze. Di vê nivîsê de, em ê pêvajoyê û mantiqa berhevkirina bacên di dîrokê de ji perspektîfa dabeşkirina dahatê û dadmendîya civakî nîqaş bikin.
Destpêka Komkirina Bacê di Dîrokê de
Serdemên Antîk
Mînakên herî kevn ên berhevkirina bacê di şaristanîyên kevnar ên wekî Mezopotamya û Misira Kevn de têne dîtin. Li Mezopotamyayê qanûnên bacê di Qanûna Hammurabîyê de cih girtin û ji berhemên çandinîyê bac hatin girtin. Li Misira Kevn, fîrewnan bi bacên ku ji mirovan distandin pîramîd û perestgehên mezin ava dikirin. Ev bac bi giştî bi awayê berhemên çandinîyê û kedê dihatin komkirin.
Komkirina bacê li Yewnanîstan û Romaya Kevn bi rêkûpêktir bû. Li bajarên-dewletên Yewnanîstanê, bacên ku ji welatîyan dihat komkirin, ji bo fînansekirina projeyên giştî dihatin bikaranîn. Di Împaratorîya Romayê de, sîstema bacê tevlihevtir bû; ji bo birêvebirin û parastina axên berfireh ên împaratorîyê bacên cihêreng dihatin berhevkirin.
Serdema Navîn
Li Ewropaya Serdema Navîn, pergala feodal avahîya bingehîn a berhevkirina bacê pêk anî. Feodal ji gundîyên ku li ser erdên xwe dijîn, bac bi awayê berhem an jî pere distand. Van bac alîkarîya feodalan kir ku lêçûnên xwe yên leşkerî û qesrên xwe fînanse bikin. Wekî din, dêrê bi bacek ku jê re dehyek tê gotin dahatek qezenc kir. Baca dehîyê ji sedî 10ê dahata gel ji dêrê re dihat sepandin û di xurtkirina dêrê de roleka giring lîst.
Serdema Modêrn
Di sedsalên 17-18an de bi derketina netewedewletên nû re, pergalên bacê bûne navendî. Hikûmetên navendî ji bo fînansekirina karûbarên gelemperî pergalên bacê yên rêxistinkirî ava kirin. Bi Şoreşa Pîşesazîyê re, çalakîyên aborî cihêreng bûn û pergalên bacê tevlihevtir bûn. Di vê serdemê de bacên cuda yên wekî baca hatinê û baca serfkirinê derketine holê.
Hişê Komkirina Bacê
Çavkanîya Dahata Dewletê
Hişê bingehîn ê berhevkirina bacê ew e ku dewlet ji bo fînansekirina karûbarên giştî, pêkanîna projeyên binesazîyê û dabînkirina nîzama giştî ya dahatê çêdike. Bac ji bo peydakirina xizmetên bingehîn ên wekî perwerde, tenduristî û ewlehîyê têne bikar anîn. Wek mînak, projeyên binesazîyê yên wekî rê, pir û nexweşxane bi dahatên bacê tê fînansekirin.
Dabeşkirina Dahatê û Dadwerîya Civakî
Pergalên bacê jî ji bo birêkûpêkkirina dabeşkirina dahatê û dabînkirina dadmendîya civakî têne bikaranîn. Kes an şirketên ku dahatên baştir qezenc dikin bi gelemperî bacên zêdetir didin. Ev xwezaya pêşkeftî ya sîstema bacê diafirîne û kêmkirina newekhevîya dahatê armanc dike. Mînak, zêdekirina rêjeyên baca dahatê li gorî asta hatinê armanc dike ku dewlemendan bi dayîna bacên zêdetir tevkarîyê li civakê bike.
Dahatên bacê ji bo fînansekirina karûbarên civakî têne bikaranîn, ji bo baştirkirina standardên jîyanê yên xizanan. Di dabînkirina dadmendîya civakî de dayîna xizmetên perwerde û tenduristîyê yên bêpere yan jî bi lêçûnên kêm roleka giring dilîze. Wekî din, bernameyên piştevanîya civakî yên wekî pergalên ewlehîya civakî û alîkarîyên bêkarîyê jî ji dahatên bacê têne fînansekirin.
Polîtîkayên Aborî
Dewlet polîtîkayên bacê bikar tîne, da ku çalakîyên aborî teşwîq bike an jî sînordar bike. Mînak, ji bo teşwîqkirina veberhênanê dibe ku betlaneyên bacê werin sepandin an jî ji bo parastina jîngehê bacên zêde li ser hin çalakîyan werin ferzkirin. Polîtîkayên bacê yên bi vî rengî piştgirîyê didin mezinbûna aborî û di heman demê de domdarîya jîngehê û refaha civakî jî zêde dikin.
Pergala Giştî û Ewlekarî
Bac, di fînansekirina lêçûnên parastin û ewlehîyê de rolek giring dilîze. Lêçûnên leşkerî, hêzên polîs û tedbîrên din ên ewlehîyê ji dahatên bacê têne girtin. Bi vî awayî erka dewletê ya ewlekarî û parastina nîzama giştî pêk tê.
Komkirina bacê, di dîrokê de ji bo birêxistinbûn û pêşketina civak û dewletan hêmaneka bingehîn e. Sîstemên bacê yên ku ji bo birêkûpêkkirina dabeşkirina dahatê têne bikaranîn û dadmendîya civakî ji bo domdarîya dewletan û domdarîya karûbarên gelemperî îro hewce ne. Bac, ji çavkanîya dahatê wêdetir, ji bo dabînkirina refah û dadmendîya civakê amûreka giring e.
